شگفتيهاي جوي ناشي از تغييرات دماي جو و سطح اقيانوس آرام، موجب بروز توفان همراه با امواج و صعود توده اي عظيمي از هوا و آب به آسمان و حركت شديد و وسيع آنها مي شود ال نينو ناميده مي شود.

اثرات اين پديده كه گاهي اگثر نقاط كره ي زمين را فرا مي گيرد عبارتند از : وقوع توفانهاي سخت سيكلني ( نظير چرخه ي سيكلني استوايي، توفانهاي جامائيكا، سري لانكا و غيره) و دوره هاي گرما و سرماي شديد، پديده ال نينو در سواحل باختري آمريكاي جنوبي- در حوالي خط استوا در اثر آشفتگي جو و آبهاي اقيانوس آرام و در پي گرم شدن لايه سطحي آبها در شرق اقيانوس، به مدت سه ماه و حتي بيشتر، مشاهده مي شود.

اين پديده هميشه با تغيير فشار هوا، بويژه در روي آبهاي اقيانوس ها، به نام نوسانات جنوبي ( SO ) همراه است. بالا رفتن فشار جو در يك ناحيه با پايين آمدن فشار در ناحيه ديگر تا حدودي جبران مي گردد. يكي از نقاط مركزي نوسانات فشار در نزديكي اندونزي، در ايستگاه داروين، و ديگري در مركز اقيانوس آرام، در ايستگاه تاهيتي، قرار دارد. براي محاسبه اختلاف فشار جو بين دو ايستگاه ياد شده از شاخصي به نام شاخص نوسانات جنوبي استفاده مي كنند كه از اندازه گيري نوسانات فشار به دست مي آيد. ال نينوي نوسانات جنوبي (E.N.S.O) مي گويند.

بعد از پايان دوره ي گرم، با سرد شدن سطح آبهاي اقيانوسي، وضعيت تقريباً عكس حالت قبلي را به خود مي گيرد كه بدان لانينا مي گويند.

چند سال پیش ماهیگیران در سواحل پرو  شاهد تغییراتی در جریان آب های این منطقه شدند . اولین ماه سال میلادی بود و تازه جشن های آغاز سال نو را پشت سر گذاشته بودند که ناگهان متوجه جریان آب گرم جنوبی شدند ، جریانی که دمای آب سرد این منطقه را تعدیل می کرد.

آبهای این منطقه زیستگاه بسیاری از پرندگان وماهی ها بود. این آبهای سرد ، سرشار از مواد غذایی برای موجودات آبزی بود و محیط مناسبی برای آنان فراهم می کرد . به همین خاطر ، کار ماهیگیران این منطقه هم پر رونق بود ، ولی وجود آب گرم به صورت غیر طبیعی ، داشت اوضاع را به هم می ریخت و کار و کسب آنها را کساد   می کرد.

آبهای گرم، یکی دو سال در منطقه  باقی ماند و باران های فراوان استوایی را باعث شدند ، باران هایی که به گفته بعضی ها ، کویر ها را به باغ تبدیل کردند.

حال دیگر این پدیده هر چند سال یک بار تکرار می شود و چون این پدیده ، یعنی گرم شدن آبهای اقیانوس آرام جنوبی ، اغلب همزمان با میلاد مسیح (ع) ودر ابتدای سال میلادی اتفاق می افتد ، ماهیگیران منطقه آن را ال نینو  نامیدند.

ال نینو در زبان اسپانیولی به معنی پسر کوچک است و ماهیگیران هنگامی که  عکس این پدیده رخ دهد، یعنی آبهای سرد جایگزین ، نام دیگری را زمزمه می کنند : لانینویا دختر کوچک. در پدیده لانینو که بعد از ال نینو اتفاق می افتد، آبها ی اقیانوس آرام جنوبی ، به شدت سرد می شوند

مشخصات ال نينو

در طول پديده ي ال نينو بادها در استوا بر روي اقيانوس از غرب به شرق مي روند، اين بادها در سطح اقيانوس جابجا شده و آبهاي گرم سطح اقيانوس را كه بوسيله ي خورشيد در مناطق گرمسيري حرارت ديده اند به سواحل غربي شمال و جنوب قاره آمريكا مي آورد. به دنبال آبهاي گرم، بارندگي نيز به سمت مشرق متمايل مي شود، به همراه سيل در پرو خشكسالي در اندونزي و استراليا، نشانه ي كليدي      ال نينو افزايش دماي غير عادي در امتداد و هر دو طرف خط استوا در اقيانوس آرام مركزي و شرقي است. اين جريان هر چند سال يك بار با يك گرمايش عظيم و غير معمول همراه مي شود. بطوري كه در اين حال دماهاي سطح دريا حداقل براي چند ماه پياپي در 3 تا 5 محل ساحلي بالاي حد نرمال مي رود. و در پي آن دماي سطح دريا براي يك سال و يا حتي بيشتر بصورت غير عادي باقي مي ماند و براي برگشت به شرايط عادي منطقه، حداقل تا ژانويه يا مارس آينده زمان لازم است.

ال نينو اصولاً تغييراتي در موقعيت تند بادها بوجود آورده و موجب پديد آمدن رفتارهاي آب و هوايي غير معمول در كره ي زمين مي گردد. تغييرات در تند بادها كه توسط ENSO صورت مي گيرد بر آب و هوا نه تنها در شمال و جنوب قاره آمريكا بلكه در نقاط دور دستي همچون آفريقا و نواحي جنوبگان تاثير مي گذارد.

در حالت عادي آب و هواي نواحي گرمسيري منطقه ي غرب داراي دماي بيشتر از 10 درجه سانتيگراد نسبت به سواحل شرق پرو و اكوادور مي باشد. فاشر هوا در بالاي   آب هاي گرم كاملاً پايين است. هواي مرطوب برخاسته از منطقه باعث تشكيل ابرهاي سنگين و بارانهاي شديدي مشابه بارانهاي جنوب شرق آسيا، گينه ي نو و شمال استراليا مي شود كه نهايتاً منجر به افزايش بارندگي در مناطق جنوبي آمريكا و پرو و خشكسالي در قسمت غربي اقيانوس آرام كه استراليا و كشورهاي مجاور را نيز تحت تاثير قرار مي دهد، مي گردد. در طي يك رويداد ال نينو نابهنجاري هاي دماي سطحي به وسعت 5 ميليون كيلومتر مربع در طي مراحل انتقال تا تكامل پوشش مي دهد.

دلايل وقوع ال نينو

گيلبرت واكر كه از طرف دولت انگلستان رياست هواشناسي كشور هند را بر عهده داشت در سال 1920 يك جريان چرخشي باد را كه به صورت يك سلول بسته و بطور عمودي در روي خط استوا قرار داشته و ضلع پايين و افقي آن بر خط استوا مماس است، تعريف كرد.

گردش واكر: اين گردش يك گردش اتمسفري، در صفحه اي عمود بر استوا مي باشد كه با صعود هوا در غرب آرام استوايي و نزول هوا در شرق آرام استوايي شكل مي گيرد و همراه با آن بادهاي سطحي شرقي و بادهاي غربي فوقاني به موازات استوا در سطح وسيعي از حوضه ي آرام استوايي ايجاد مي شود. در واقع گردش واكر اتمسفر به گراديان دماي سطح دريا در طول استوا، ميان دماهاي بالا در غرب آرام استوايي و دماهاي پايين در شرق آرام استوايي مي باشد و قوياً در ارتباط با رويدادENSO است.

حال اين گراديان دما در سطح دريا چگونه شكل مي گيرد؟

در شرايط عادي منطقه، در غرب آرام حاره اي به واسطه بادهاي تجارتي جنوب شرقي نسبتاً آرام، گرايش حاصل از تشعشع خورشيدي موجب گرم شدن آبهاي اقيانوس  مي شود.

به طور همزمان بادهاي تجارتي جنوب شرقي موجب فرا رفت آبهاي گرم به سمت غرب مي شوند، بنابراين در غرب آرام حاره اي يك انباشتگي از آبهاي با دماهاي بالا بوجود مي آيد و تراز دريا در اين منطقه بالا است. حال به دليل تنش باد شرقي در آرام استوايي حركتي به سمت قطب در لايه اكمن اقيانوسي ايجاد مي شود و در پي آن به دليل پيوستگي، فرا جهندگي آب سرد در نواحي مركزي و شرقي آرام استوايي به وجود مي آيد كه اين علتي بر وجود زبانه آب خنك در نواحي مركزي و شرقي آرام استوايي می باشد . بدین ترتیب در شرایط عادی منطقه ، در غرب آرام استوایی آبهای سطحی با دماهای بالا و در مركز و شرق آرام استوایی ، زبانه ای از آبهای سطحی با دماهای پایین وجود دارد . حال در نواحی استوایی توزیع فعالیتهای همرفتی قوی در اتمسفر به میزان زیادی به همگرایی بادهای تجارتی و دمای سطح دریا بستگی دارد به طوری كه منطقه همگرایی درون حاره ای (Inter tropical convergence zone- Itcz) و منطقه همگرایی آرام جنوبی(SPCZ - South Pacific Convergence Zone) بر روی مناطقی واقع شده اند كه دارای آب های سطحی با دمای بالاتر از 27 درجه سانتیگراد می باشند . بنابراین در غرب آرام استوایی توسط بادهای تجارتی همگرایی و در نتیجه صعود هوای گرم و مرطوب اتفاق می افتد و به دنبال آن در اثر فعالیتهای همرفتی و بارندگی ، گرمای نهان به طور گسترده ای در اتمسفر فوقانی آزاد می شود و در این حال زمینه ای مساعد جهت یك شارش برگشتی به سمت شرق و به موازات استوا در اتمسفر فوقانی پدید می آید و در پی آن هوای خشك در شرق آرام استوایی نزول می كند . بنابراین در شرق آرام استوایی ناحیه پر فشار سطحی و در غرب آرام استوایی ناحیه كم فشار سطحی شكل میگیرد و به دلیل گرادیان فشار به وجود آمده ، حركتی از شرق به غرب در سطح و موازات استوا ایجاد شده و بدین سان گردش واكر كه حاصل گرمایش آدیاباتیك در نواحی استوایی است شكل می گیرد . همراه با بادهای تجاری جنوب شرقی قوی، گردش واكر شدت می یابد اما قدرت گردش واكر با دمای سطح دریا در شرق آرام استوایی نیز در ارتباط است به این ترتیب زمانی كه دماهای سطحی دریا در شرق آرام استوایی پایین تر از حد نرمال است (شرایط عكس ال نینو كه لانینا نام گرفته است ) بادهای تجاری و گردش واكر در قویترین وضعیت خود قرار دارند . تحت این شرایط ، شرق استرالیا ، اندونزی و هندوستان از هوایی مرطوب و باران زا برخوردارند و شرق آرام استوایی هوای خشك حاكم است واین شرایط عادی منطقه می باشد . اما زمان وقوع رویداد ENSO یعنی شرایط غیر عادی منطقه ، زمانی است كه گردش واكر ضعیف شده و به دنبال آن هوای خشك و كم باران مي شود.

تاثیر ال نینو بر محیط و زندگی بشر

همراه با رویداد ال نینو تولیدات بیولوژیكی به دلیل كاهش فرا جهندگی آب سرد در سرتاسر سواحل پرو و اكوادر كاهش می یابد كه این سبب مرگ و میر ماهیان و به خصوص ماهی كولی كه غذای عمدة پرندگان دریایی است می شود . به دنبال مرگ و میر ماهیان ، میلیونها پرنده دریایی به علت عدم وجود غذای عمدة خود یعنی ماهی كولی در ساحل نابود می شوند كه این لطمه اقتصادی جبران نا پذیری را در صنایع ماهیگیری و كود مرغ ( دریایی ) گیری برای كشور های پرو و اكوادور به بار می بارد . از آسیب های محلی دیگر ، بارندگی های سیل آسا در بخش هایی كه به طور معمول لم یزرع سواحل پرو و اكوادور است كه سبب ته نشست های گلی و تخریب شالوده این مناطق می شود و در مجموع به دلیل شرایط نا به هنجار به وجود آمده ، پدیده ال نینو در منطقه به عنوان فاجعه طبیعت شناخته شده است . همچنین این پدیده رابطه ای قوی با خشكسالی در هند ، شرق استرالیا ، مالزی ، اندونزی و كلاً آسیای جنوب شرقی دارد. مثلاً ال نینوی 1983–1982 كه شدیدترین رویداد اقلیمی دریایی از این نوع بوده است موجب انقال زنجیره باران های حاره ای به طرف شرق و مركز اقیانوس آرام گردید . كه این مطلب از تفسیر نقشه های ماهواره ای و تشعشعات موج بلند بازتابیده از سطح اقیانوس ثابت شده است . از نتایج این واقعه بارانهای شدید به مقدار 2000 میلیمتر و جاری شدن سیل های مخرب در جنوب اكوادور و شمال شرق پرو می باشد .

سواحل پر جمعيت در برابر بلايا آسيب پذيرند

آثار ال نينو از يك سو و توسعه ي شهري توام با افزايش جمعيت از سوي ديگر مسائل زيادي را به وجود آورده است. ليما پايتخت پرو، 5/1 ميليون نفر جمعيت را در خود جاي داده، در سال 1970 اين رقم 8/1 ميليون نفر بوده است. از 24 ميليون نفر جمعيت اين كشورف 73 درصد در طول 80 كيلومتر ساحل زندگي مي كنند. سه دهه ي پيش اين عدد معادل 54 درصد بود. ميزان اشتغال در پهنه هاي شهري و ساحلي زياد است و فقر نيز مردم را به سواحل مي كشاند. چهار كشور پرو، شيلي، اكوادر و كلمبيا جمعيت خود را به دليل محيط زيست نامساعد كوه هاي آند و جنگل آمازون در     پهنه هاي ساحلي متمركز كرده اند.

راه ها، سيستم هاي فاضلاب زير بناي راه هاي آهن و جاده سازي ضعيف غير استاندارد، كه در شرايط استاندارهاي صنعتي ساخته نمي شوند، در بيشتر كشورهاي فقير امري معمول است و باعث شده كه ال نينو آثار و پيامدهاي تخريبي را به مراتب سخت تر اعمال نمايد.

پيش بيني ال نينو شش ماه جلوتر

براي اولين بار، دانشمندان آخرين ال نينو و در پي آن خشكسالي ها و سيل ها را شش ماه زودتر پيش بيني كردند و كشورهايي نظير پرو آمادگي لازم را براي اقدام هاي مقتضي كسب كردند.

سيستم هاي هشدار دهنده سريع سنجش از راه دور پس از حادثه 1983-1982 موجب تعجب انجمن علمي جهان گرديد.

70 شناور در عرض خط استوا در اقيانوس آرام براي كمك به پيش بيني وقوع ال نينو در آينده مستقر شد. بررسي اقيانوس- جو گرمسيري در سال 1994 كامل شد. شناورها شرايط هوا و باد و دماي دريا در عمق حدود 500 متر را اندازه گيري مي كنند. با توجه به داده هاي ماهواره ي آمريكايي – فرانسوي تاپكس و چرخش اقيانوس و سطح دريا، وضعيت آب و هوا را دانشمندان بهتر از گذشته مطالعه مي كنند. با اين پيش بيني، سالانه 240 تا 324 ميليون دلار در هزينه صرفه جويي مي شود.

منابع و مآخذ

1- دكتر عبدالحميد رجايي، 1382، كاربرد جغرافياي طبيعي در برنامه ريزي شهري و روستايي، انتشارات سمت

2- محمد علي غلامي بيرقدار، 1376، ال نينو و نابهنجاريهاي جوي، فصلنامه تحقيقات جغرافيايي

3- شهريار خالدي، 1380، بلاياي طبيعي ، انتشارات دانشگاه شهيد بهشتي

4- Forum. Iran blog.com  

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: